Cơ Của Các Vùng Mông Và Đùi

Các cơ của vùng mông che phủ mặt sau và ngoài của khớp hông. Ba cơ lớn nhất của vùng này là cơ mông lớn, cơ mông nhỡ và cơ mông nhỏ. Chúng là những cơ duỗi và giạng đùi tại khớp hông. Cơ mông nhỡ là vị trí thuận tiện để tiêm bắp. Những cơ nhỏ, nằm ở sâu, là những cơ xoay ngoài đùi. Chúng bao gồm cơ hình quả lê, các cơ bịt trong và ngoài, các cơ sinh đôi trên và dưới và cơ vuông đùi.

Các cơ mông được các nhánh thần kinh nhỏ của đám rối cùng chi phối.

Bảng 7.1. Các cơ của vùng mông

Cơ	Nguyên ủy	Bám tận	Động tác
Cơ mông lớn	Mặt ngoài phần sau cánh chậu (gồm cả mào chậu), mặt sau xương cùng và cụt, dây chằng cùng – củ	Dải chậu – chày, lồi củ cơ mông xương đùi (chẽ ngoài đường ráp)	Duỗi đùi
Cơ mông nhỡ	Mặt ngoài cánh chậu, giữa các đường mông trước và sau	Mặt ngoài mấu chuyển lớn xương đùi	Giạng đùi và xoay trong đùi
Cơ mông bé	Mặt ngoài cánh chậu, giữa các đường mông trước và dưới	Bờ trước mấu chuyển lớn xương đùi	Giạng đùi và xoay trong đùi
Cơ hình quả lê	Mặt trước xương cùng và dây chằng cùng – củ	Bờ trên mấu chuyển lớn xương đùi	Giạng đùi và xoay ngoài đùi
Cơ sinh đôi trên	Gai ngồi	Mặt trong mấu chuyển lớn xương đùi	Giạng và xoay ngoài đùi
Cơ sinh đôi dưới	Ụ ngồi	Mặt trong mấu chuyển lớn xương đùi	Giạng và xoay ngoài đùi
Cơ bịt trong	Mặt trong màng bịt và các xương bao quanh	Mặt trong mẩu chuyển lớn xương đùi	Giạng và xoay ngoài đùi
Cơ bịt ngoài	Mặt ngoài màng bịt và các bờ lỗ bịt	Hố mẩu chuyển của xương đùi	Xoay ngoài đùi
Cơ vuông đùi	Bờ ngoài của củ ngồi	Củ cơ vuông đùi	Giạng và xoay ngoài đùi
Cơ căng mạc đùi	Gai chậu trước – trên và mép ngoài mào chậu	Dải chậu – chày, dải này bám vào lồi cầu ngoài xương chày	Giạng và gấp đùi, giữ cho khớp gối ở tư thế duỗi

Hình 7.1. Các cơ vùng mông

1.2. Mạc của vùng mông

Mạc của mông (mạc sâu hay mạc bọc cơ) liên tiếp ở dưới với mạc đùi. Ở vùng mông, nó tách ra để bao bọc cơ mông lớn. Ở trước và trên cơ mông lớn, nó tiếp tục như một lá đơn che phủ mặt nông cơ mỏng nhỡ rồi bám vào mào chậu. Trên mặt ngoài của đùi, nó liên tiếp với một dải cân rộng, chắc gọi là dải chậu – chày. Dải này bám ở trên vào củ của mào chậu và ở dưới vào lồi cầu ngoài xương chày. Dải chậu – chày tách ra bao bọc cho cơ căng mạc đùi và tiếp nhận phần lớn các sợi gân của cơ mông lớn.

2. CÁC CƠ VÀ MẠC CỦA VÙNG ĐÙI

2.1. Mạc đùi và các ngăn mạc của đùi

2.1.1. Mạc đùi

Mạc đùi (mạc sâu) (fascia lata) bao quanh đùi; đầu trên của nó được gắn với xương chậu và các dây chằng có liên quan. Chỗ tiếp giáp của nó với mạc mông ở mặt ngoài dày lên tạo nên dài chậu – chày. Ở mặt trước đùi, mạc đùi có một lỗ gọi là lỗ tĩnh mạch hiển (saphenous opening). Đây là nơi đi qua của tĩnh mạch hiển lớn, các nhánh nhỏ của động mạch đùi và các mạch bạch huyết. Lỗ này nằm ở khoảng 4 cm về phía dưới – ngoài của củ mu. Lỗ tĩnh mạch hiển có một bờ hình liềm ở phía dưới – ngoài; bờ này nằm giữa hai sừng: sừng trên chạy vào trong ở trước các mạch đùi và bám vào củ mu, sừng dưới chạy ra ngoài ở sau các mạch đùi rồi bám vào đường lược của ngành trên xương mu.

2.1.2. Các ngăn mạc của đùi

Từ mặt sâu của mạc đùi có ba vách gian cơ tiến vào sâu tới đường ráp xương đùi. Đó là vách gian cơ đùi ngoài, vách gian cơ đùi trong và vách gian cơ trước – trong (hay mạc dưới cơ may). Các vách gian cơ này chia đùi thành ba ngăn mạc là ngăn trước (ngăn cơ duỗi), ngăn trong (ngăn cơ khép) và ngăn sau (ngăn cơ gấp).

2.2. Các cơ vùng đùi trước

Vùng đùi trước có hai nhóm cơ: nhóm trong ngăn mạc trước và nhóm trong ngăn mạc trong.

Các cơ trong ngăn mạc trước bao gồm cơ may, cơ tứ đầu đùi và phần tận cùng của hai cơ từ thành bụng sau đi xuống là cơ chậu và cơ thắt lưng lớn (được gọi chung là cơ thắt lưng – chậu). Cơ may, cơ thắt lưng – chậu và đầu thẳng đùi của cơ tứ đầu đùi có tác dụng gấp đùi. Cơ may và cơ tứ đầu còn đi qua khớp gối nên còn gây cử động ở cẳng chân (cơ may gấp còn cơ tứ đầu duỗi cẳng chân).

Hình 7.2. Các cơ vùng đùi trước lớp nông

Các cơ trong ngăn mạc trong bao gồm cơ lược, cơ khép dài, cơ khép ngắn, cơ khép lớn và cơ thon. Cả 5 cơ này đều đi chếch từ xương mu tới xương đùi (trừ cơ thon bám tận vào xương chày) nên có tác dụng chung là khép đùi và vì vậy chúng được gọi nhóm cơ khép đùi. Cũng có thể coi cơ bịt ngoài là một cơ của nhóm trong.

Hình 7.3. Các cơ vùng đùi trước lớp sâu

Về thần kinh chi phối: Các cơ nhóm trước, cơ lược và một phần cơ khép dài (của nhóm trong) do thần kinh đùi vận động, các cơ còn lại do thần kinh bịt vận động.

Bảng 7.2. Các cơ vùng đùi trước

Cơ	Nguyên uỷ	Bám tận	Động tác
*Nhóm trước:* Cơ thắt lưng lớn	Thân và mỏm ngang các đốt sống T12 – L4	Mấu chuyển nhỏ xương đùi	Gấp đùi
Cơ chậu	Hố chậu, mào chậu và cánh xương cùng	Mấu chuyển nhỏ xương đùi	Gấp đùi
Co may	Gai chậu trước – trên	Phần trên mặt trong xương chày	Gấp đùi và cẳng chân; giúp giạng và xoay ngoài đùi
Cơ tứ đầu đùi có 4 đầu: Cơ thẳng đùi	Gai chậu trước – dưới (đầu thẳng) và viền ổ cối (đầu quặt)	Xương bánh chè và thông qua dây chằng bánh chè tới bám vào lồi củ xương chày	Duỗi cẳng chân riêng cơ thẳng đùi còn gấp đùi
Cơ rộng ngoài	Mẫu chuyển lớn và mép ngoài đường ráp xương đùi	Đường lược xương đùi	Khép và gấp đùi
Cơ rộng trong	Đường gian mấu và mép trong đường ráp xương đùi	1/3 giữa đường ráp xương đùi	Khép và hơi gấp đùi; xoay ngoài đùi khi đùi ở thế gấp
Cơ rộng giữa	Các mặt trước và ngoài thân xương đùi	Đường lược và 1/3 trên đường ráp xương đùi	Khép và hơi gấp đùi
*Nhóm trong:* Cơ lược	Lược xương mu (mào lược)	Lồi củ cơ mông, đường ráp, đường trên lồi cầu trong và lồi củ cơ khép của xương đùi	Khép và duỗi đùi
Cơ khép dài	Thân xương mu, phía dưới mào mu	Phần trên mặt trong xương chày	Khép đùi và gấp cẳng chân
Cơ khép ngắn	Thân và ngành dưới xương mu	Xương bánh chè và thông qua dây chằng bánh chè tới bám vào lồi củ xương chày	Duỗi cẳng chân riêng cơ thẳng đùi còn gấp đùi
Cơ khép lớn	Ngành dưới xương mu, ngành xương ngồi và củ ngồi	Đường lược xương đùi	Khép và gấp đùi
Cơ thon	Thân và ngành dưới xương mu	1/3 giữa đường ráp xương đùi	Khép và hơi gấp đùi; xoay ngoài đùi khi đùi ở thế gấp

2.3. Các cơ của vùng đùi sau

Vùng đùi sau có ba cơ nằm trong ngăn mạc sau của đùi: cơ bán gân, cơ bán màng và cơ nhị đầu đùi. Cả ba cơ này có nguyên uỷ chung là ụ ngồi trừ cơ nhị đầu có thêm một đầu nguyên uỷ bám vào xương đùi. Chúng đi xuống qua mặt sau của đùi và có thể nhìn thấy các gân của chúng ở sau khớp gối. Do chạy qua hai khớp (khớp hông và khớp gối), tác dụng chung của ba cơ là duỗi đùi và gấp cẳng chân. Thần kinh ngồi phân nhánh vào cả ba cơ vùng đùi sau.

Hình 7.4. Các cơ vùng đùi sau

Bảng 7.3. Các cơ vùng đùi sau

Cơ	Nguyên uỷ	Bám tận	Động tác
Cơ bán gân	Ụ ngồi	Mặt trong đầu trên xương chày, sau chỗ bám của cơ thon và cơ may	Duỗi đùi, gấp cẳng chân, cùng với cơ bán màng xoay xương chày vào trong trên xương đùi
Cơ bán màng	Ụ ngồi	Mặt sau lồi cầu trong xương chày	Giống cơ bán gân
Cơ nhị đầu đùi	Đầu dài: ụ ngồi Đầu ngắn: mép ngoài đường ráp và đường trên lồi cầu ngoài	Chỏm xương mác	Đầu dài: duỗi đùi

2.4. Các cấu trúc cơ – mạc của đùi

2.4.1. Tam giác đùi (femoral triangle)

Tam giác đùi là một vùng hình tam giác nằm ở phần trên của mặt trong đùi. Nó được giới hạn ở trên bởi dây chẳng bẹn, ở ngoài bởi cơ may và ở trong bởi bờ trong cơ khép dài. Sẵn của nó trông như một rãnh và được tạo nên, từ ngoài vào trong, bởi cơ thắt lưng – chậu, cơ lược và cơ khép dài. Trần của nó do da và mạc đùi tạo nên. Tam giác đùi chứa phần tận cùng của thần kinh đùi, các mạch đùi cùng các nhánh của chúng, và các hạch bạch huyết bẹn sâu.

2.4.2. Ống cơ khép (adductor canal)

Ống cơ khép là một khe gian cơ nằm ở mặt trong của phần ba giữa đùi, đi từ đỉnh tam giác đùi tới lỗ gân cơ khép (adductor hiatus) (lỗ ở gân cơ khép lớn). Nó có hình tam giác trên mặt cắt ngang với ba thành: thành sau, thành ngoài và thành trước trong. Thành sau được tạo bởi cơ khép dài và cơ khép lớn. Thành ngoài do cơ rộng trong tạo nên. Thành trước – trong là lá mạc phủ mặt sâu cơ may. Ống cơ khép chứa đoạn xa của động mạch và tĩnh mạch đùi, thần kinh hiển, thần kinh tới cơ rộng trong và phần tận cùng của thần kinh bịt.

Cập nhật thông tin mới nhất về kiến thức y học và test y học tại facebook TEST Y HỌC

Tham gia nhóm zalo: Tài Liệu Y Học Tổng Hợp

Ôn thi nội trú, sau đại học Giải Phẫu TẠI ĐÂY

Cơ Của Các Vùng Mông Và Đùi – Giải Phẫu Y Hà Nội

CƠ – MẠC CỦA CHI DƯỚI: