Gian Não, Các Não Thất III Và IV

Gian não cùng đoan não phát triển từ não trước. Trong quá trình phát triển, đoạn não phát triển rất nhanh thành hai bán cầu đại não nên bắt buộc phải cong lại, đè lên và ôm lấy gian não. Khi phát triển đầy đủ, gian não nằm trên trung não và giữa hai bán cầu đại não. Gian não gồm: đồi thị, các vùng quanh đồi thị và não thất III.

Hình 34.1. Thiết đồ đứng dọc qua giữa não

1.1. Đồi thị

Đồi thị là trạm chuyển tiếp của đường dẫn truyền cảm giác tới vỏ não; đồi thị cũng là trạm dừng của các con đường từ thể vân và tiểu não đi tới đại não.

Hình 34.2. Đồi thị

Hình thể ngoài và liên quan:

Đồi thị là một khối hình bầu dục, dài 4 cm, rộng 2 cm, cao 2,5 cm. Đồi thị gồm bốn mặt và hai đầu.

Mặt trên được giới hạn bởi vân tận ở ngoài và vân tủy đồi thị ở trong. Vân tận nằm tại nơi tiếp giáp giữa đôi thị và nhân đuôi. Phần ngoài của mặt trên đồi thị góp phần tạo nên sàn não thất bên.

Mặt ngoài dính liền vào bán cầu đại não, tiếp giáp với nhân đuôi ở trên và bao trong ở dưới.

Mặt trong: Một phần ba sau của mặt trong liên quan với các gò não trên và mép sau, hai phần ba trước là thành bên của não thất III. Mép dính gian đồi thị nối liền mặt trong của hai đồi thị ở khoảng 80% não người. Mặt trong đồi thị ngăn cách với vùng hạ đồi bởi rãnh hạ đồi thị.

Mặt dưới tiếp giáp với vùng hạ đồi thị ở phía trước trong và vùng dưới đồi thị ở phía sau ngoài.

Đầu trước nhỏ hơn đầu sau, nằm gần đường giữa hơn và được gọi là củ trước đồi thị; ở trước củ trước đồi thị là lỗ gian não thất.

Đầu sau lồi to gọi là đồi chẩm dựa lên trung não.

Hình thể trong:

Đồi thị chủ yếu cấu tạo bằng các nhân xám nhưng cũng có một số lá chất trắng.

Chất trắng của đồi thị bao gồm các lá tuỷ đồi thị, các dải và các bó của đồi thị. Lá tuỷ ngoài là lớp chất trắng nằm ở mặt ngoài đồi thị, ngăn cách đồi thị với bao trong. Lá tuỷ trong hình chữ Y nằm bên trong đồi thị, gồm một lá sau và hai lá trước, chia đồi thị thành ba phần trước, trong và ngoài.

Chất xám của đồi thị bao gồm nhiều nhân nằm trong ba phần của đồi thị. Các nhân này gồm các nhân tận cùng của tất cả các đường cảm giác trước khi lên vỏ não, các nhân thuộc cấu tạo lưới và các nhân liên hợp chức năng vận động.

1.2. Vùng trên đồi

Vùng này gồm tuyến tùng và cuống thể tùng:

Tuyến tùng: Tuyến tùng trông giống quả tùng, dài 7 – 8 mm, rộng 3 – 6 mm, nặng 0,15 – 0,20 gr. Về chức năng, người ta xếp nó tùng vào loại thần kinh chế tiết có chức năng ức chế sinh dục. Khi tổn thương gây phì đại cơ quan sinh dục và tăng hoạt động sinh dục.

Cuống thể tùng: Cuống thể tùng có hình tam giác nên còn gọi là tam giác cuống tùng. Hai bên là hai cuống, ở giữa có màng mỏng gọi là mép cuống. Phía sau có hai nhân: nhân cuống thể tùng trong và ngoài.

1.3. Vùng sau đồi

Vùng này liên quan chặt chẽ với vùng mái của trung não, bao gồm hai thể gối ở mỗi bên: thể gối trong và thể gối ngoài.

1.4. Vùng dưới đồi thị

Vùng dưới đồi thị ở dưới đồi thị, ngăn cách với vùng hạ đồi thị bởi cột vòm. Chất xám của vùng này bao gồm nhân dưới đồi thị và vùng bất định. Nhân dưới đồi thị phối hợp với các nhân nền, tiểu não và vỏ đại não trong kiểm soát sự vận động của cơ thể.

1.5. Vùng hạ đồi thị

Hình thể ngoài:

Vùng hạ đồi thị là phần gian não nằm ở hai thành bên của não thất ba, dưới rãnh hạ đồi, và liên tiếp với nhau ngang qua sàn não thất ba. Vùng hạ đồi đi từ bờ sau của thể vú tới giao thoa thị giác và được giới hạn ở hai bên bởi các dải thị giác. Hạ đồi thị tiếp giáp với đồi thị ở trên, với vùng dưới đồi thị ở phía sau – ngoài và vùng trước thị ở phía trước. Tính từ trước ra sau, các thành phần của vùng hạ đồi bao gồm giao thoa thị giác, củ xám, tuyến yên thần kinh (bao gồm phễu và phần thần kinh của tuyến yên) và thể vú. Phễu, hay cuống tuyến yên, bám vào củ xám. Vùng trước thị cũng được coi như một phần của vùng hạ đồi.

Cấu tạo:

Vùng hạ đồi được chia thành các vùng trước, lưng, trung gian, bên và sau. Theo hướng trong – ngoài, hạ đồi thị được chia thành vùng quanh não thất, vùng giữa và vùng bên. Mỗi vùng của hạ đồi thị theo các cách chia kể trên đều bao gồm rất nhiều nhân. Chất trắng của hạ đồi thị bao gồm nhiều bó đến và đi liên hệ giữa hạ đồi thị với các vùng não khác.

Chức năng:

Vùng hạ đồi nằm trên tuyến yên, liên hệ với thuỳ sau tuyến yên bằng các sợi thần kinh và với thuỳ trước tuyến yên bằng hệ mạch cửa. Hạ đồi thị điều khiển sự sản xuất hormon ở tuyến yên, điều hoà hệ thần kinh tự chủ, điều hoà việc ăn uống và chuyển hoá, điều hoà nhịp ngày đêm, kiểm soát thân nhiệt, điều hoà các hành vi và cảm xúc cùng hệ viền.

2. CÁC NÃO THẤT III VÀ IV

Hình 34.3. Các não thất III và IV

2.1. Não thất III

Não thất III là khoang đơn nằm dọc giữa gian não, dài 2,5 – 4cm, rộng 0,5 – 1cm, cao 2,5 – 3 cm. Có thể ví não thất III như một hình tháp với bốn thành. một đáy và một đỉnh.

Hai thành bên:

Trên mỗi thành bên có rãnh hạ đồi thị đi từ lỗ gian não thất đến lỗ của cống trung não. Rãnh này ngăn cách hai tầng của thành bên: tầng trên là mặt trong đồi thị, tầng dưới là mặt trong vùng hạ đồi.

Thành trước từ trên xuống dưới có: hai cột của vòm, mép trước, mảnh cùng và giao thoa thị giác. Ở giữa mảnh cùng và giao thoa thị giác là ngách trên thần kinh thị.

Thành trên hay mái não thất ba: ở giữa thành trên là một màng rất mỏng gọi là màng mái não thất III, ở hai bên màng mái là hai cuống thể tùng. Tấm mạch mạc và đám rối mạch mạc nằm trên màng mái, ở giữa màng mái và vòm.

Thành sau – dưới từ sau ra trước có mép cuống tùng, đáy tuyến tùng, mép sau, lỗ cống trung não, chất thủng sau, thể vú và củ xám. Ở trên mép cuống tùng có ngách trên tuyến tùng, ở dưới có ngách tùng. Tại củ xám có ngách phễu tương ứng với đỉnh não thất ba.

2.2. Não thất IV

Não thất IV nằm giữa hành não và cầu não ở phía trước, tiểu não ở phía sau. Nó có một nền, một mái và các ngách bên.

2.2.1. Nền não thất IV hay hố trám

Nền có hình trám, do mặt sau cầu não và phần trên mặt sau hành não tạo nên. Ở dọc giữa nền có rãnh giữa đi từ góc dưới tới góc trên của nền, chia nền thành hai nửa hình tam giác. Rãnh giới hạn từ góc dưới chạy chếch lên trên và ra ngoài chia mỗi nửa thành hai phần: phần ngoài là diện tiền đình, phần trong là một gờ lồi gọi là lồi trong. Diện tiền đình tương ứng với vùng chứa các nhân tiền đình nằm bên dưới. Phần trên của lồi trong to và tròn, được gọi là gò thần kinh mặt; gò này do gối trong thần kinh mặt và nhận thần kinh VI tạo nên; phần dưới thuôn hẹp, được gọi là tam giác thần kinh hạ thiệt vì nằm trên nhân của thần kinh này. Trên rãnh giới hạn có hai hõm là hõm dưới ứng với vùng có nhân thần kinh X và hõm trên ứng với vùng của nhân thần kinh V. Ở nửa dưới của nền có vân tuỷ của não thất bốn từ các ngách bên chạy ngang vào rãnh giữa. Từ vùng giữa của nền chạy ngang sang hai góc bên là các ngách bên của não thất, đầu mỗi ngách có một lỗ bên mở vào khoang dưới nhện.

2.2.2. Mái não thất IV

Phần trên của mái là màn tuỷ trên. Màn này có hình tam giác mà hai cạnh bên dính vào hai cuống tiểu não trên còn góc trên gắn vào rãnh giữa hai gò não dưới và được gọi là hãm màn tuỷ trên. Cạnh còn lại (cạnh dưới) dính vào đầu trước của nhộng tiểu não (lưỡi). Phần dưới mái não thất IV là màn tuỷ dưới. Nó cũng có hình tam giác mà cạnh trên dính vào cục não, hai cạnh bên vào hai cuống tiểu não dưới. Trên màn tuỷ dưới có một lỗ gọi là lỗ giữa thông não thất IV với khoang dưới nhện. Giữa màn tuỷ dưới và tiểu não có tấm mạch mạc và đám rối mạch mạc.

Não thất IV thông với cống trung não và ống trung tâm của tuỷ sống lần lượt tại các góc trên và dưới của nó.

Hình 34.4. Sự lưu thông của nước não tủy

2.3. Sự lưu thông của nước não tuỷ

Nước não tuỷ được sinh ra bởi các đám rối mạch mạc, chủ yếu ở não thất bên. Dịch từ các não thất bên đi qua hai lỗ gian não thất xuống não thất III, từ não thất III qua cổng trung não xuống não thất IV, từ não thất IV qua lỗ giữa và hai lỗ bên ra khoang dưới nhện, từ khoang dưới nhện thẩm thấu qua các hạt màng nhện trở về tĩnh mạch.

Cập nhật thông tin mới nhất về kiến thức y học và test y học tại facebook TEST Y HỌC

Tham gia nhóm zalo: Tài Liệu Y Học Tổng Hợp

Ôn thi nội trú, sau đại học Giải Phẫu TẠI ĐÂY

Gian Não, Các Não Thất III Và IV – Giải Phẫu Y Hà Nội